Bạn nghèo không chỉ vì kém cỏi hay lười. Bạn nghèo vì không có tài sản. Tôi biết câu này nghe khó chịu. Nhưng đó là sự thật.
Hệ thống kinh tế hiện tại đang vận hành theo một logic mà học đường không dạy bạn: Nắm giữ tài sản quan trọng hơn tạo ra giá trị. Đầu cơ thắng sản xuất. Giá cả xa rời giá trị thực.
Bài viết này sẽ chỉ cho bạn thấy:
- Thực trạng: Chuyện gì đang xảy ra (Bài 1)
- Nguyên nhân: Tại sao lại như vậy (Bài 2)
- Giải pháp: Bạn phải làm gì, ngay bây giờ (Bài 3)
Thực trạng: Giá tài sản đang rất cao
Nội dung
Tất cả các tài sản đúng nghĩa, bao gồm: BĐS, Chứng khoán, Vàng, hàng hóa và gần đây là BTC mới được bổ sung đang ở mức rất cao. Bạn lý giải chúng bằng: Lạm phát, tiền mất giá quá. Đúng như vậy, nhưng đó chỉ là 1/3 của bức tranh hôm nay tôi sẽ kể cho bạn.
Hiệu suất CAGR các tài sản phổ biến
Thống kê hiệu suất trong 25 năm qua, chúng ta sẽ đánh giá qua tỉ lệ tăng trưởng kép:
CAGR: Tức lãi kép ước tính hàng năm cần có để đạt được hiệu suất như vậy
- BTC – Siêu hiệu suất, không cần bàn. Không gì có thể đánh bại hiệu suất của BTC khi nó tăng giá hàng triệu lần. Tính từ lúc khá phổ biến thì cũng vài chục – vài trăm lần chỉ trong chưa tới 10 năm. Với mức giá $2000 lên 122.000 từ 2017 tới 2025 ta có CAGR 67.1%/năm
- Vàng: Năm 2000 giá theo USD $250 – 270, 2025: $4400, X18 lần, CAGR 11%. Giá theo VND khoảng 3.5 – 4 triệu, năm 2025: 155 triệu, tăng khoảng 40+ lần. CAGR cho vàng theo VND lên tới 16%.
- CK: SP500 có CAGR khoảng 9 -10%/năm. VCB tăng gấp 10 lần kể từ 2012, CAGR trung bình 20%. Ở CKVN chúng ta ko tính Index, do nó mới bước qua gia đoạn sơ khai gần đây.
- BĐS: Sự gia tăng khác nhau ở các khu vực, tuy nhiên có mấy con số cho bạn. X20 sau 25 năm (CAGR: 12.75%), X30 sau 25 năm (CAGR: 14.5%), X40 sau 25 năm (CAGR: 15.9%), X50 sau 25 năm (CAGR 16.9%), X80 sau 25 năm (CAGR: 19.16%).
- Gửi tiết kiệm với lãi suất trung bình với lãi suất 8%, nhập gốc lũy kế sau 25 năm X6.85 lần.
Giá trị nhận về và giá cả đang cực kỳ bất tương xứng
Giá trị nhận về là những thứ bạn có thể sử dụng thực tế. Giá cả là thứ mà bạn phải bỏ tiền ra mua hay bán đi để có được, nó ở trên market. Sự chênh lệch giữa giá trị và giá cả tạo ra cảm giác đắt hay rẻ, bong bóng, ngáo giá v.v.
- BĐS: Giá trị sử dụng: Ở, cho thuê tạo nguồn thu định kỳ.
- Vàng: Giá trị sử dụng đeo, nếu để đầu tư: lợi nhuận định kỳ 0
- CK: Tạo nguồn thu định kỳ hoặc gia tăng giá trị thông qua tích lũy EPS.
- BTC: Giá trị sử dụng ngoài mục đích trao đổi: 0.
Nhìn vào bảng hiệu suất trên, chúng ta thấy vấn đề như sau:
- BTC và Vàng rõ ràng không đóng góp gì đáng kể cho nền kinh tế, lại có hiệu suất vượt trội áp đảo tất cả. Nắm giữ vàng thậm chí vượt qua nắm giữ CK Mỹ, thị trường mạnh mẽ nhất thế giới.
- Ở VN, hiệu suất vàng càng khủng khiếp. Tới mức nếu truy ngược về năm 2000, 99% hoạt động sản xuất kinh doanh suốt 25 năm không hiệu suất bằng mua vàng để đó.
- Giá trị sử dụng của BĐS không tăng bao nhiêu, nhưng giá cả của BĐS thì khủng khiếp. Cũng giống như vàng, bán đất để học ĐH, mở xưởng mặt trời tắt mồ hôi vẫn còn chảy, sau 25 năm hiệu suất thua giữ nguyên miếng đất, việc này rất phổ biến, dù không phải tất cả.
- Bạn làm ăn kinh doanh có ROI có thể khá cao, nhưng vì đa số bạn không thể lũy kế quy mô liên tục. Thành ra tổng cuối cùng sau 25 năm dễ dàng bị vàng và đất đánh bại. Nhưng dù sao nó cũng tạo ra dòng tiền để bạn sống tới hôm nay, thứ mà vàng và mảnh đất đầu cơ không thể cho bạn.
Như vậy dễ dàng thấy rằng: Sự chênh lệch giữa giá cả và giá trị sử dụng thực tế đang cực lớn. Và người ta thậm chí kết luận giá trị của nó thông qua giá của nó trên thị trường đang rất cao. Nhưng nó vẫn đúng về mặt giá trị tiền bạc.
Có thể hiểu rõ hơn, giữa những gì bạn nhận về thực (return) và những gì bạn bỏ ra (equity) đang cực kỳ chênh lệch.
- Bỏ ra 150 triệu mua vàng, BTC không có tác dụng gì cả.
- Bỏ 6 tỷ mua được căn nhà khá tệ ở HN
- Bỏ 1 tỷ vào chứng khoán Mỹ, mỗi năm cũng chỉ nhận về 3 – 5% cổ tức
- Bỏ 20 tỷ mua căn nhà cho thuê, năm được 1 – 2%
Thực trạng: Sự chênh lệch giàu nghèo
Nếu bạn có bất cứ tài sản nào trong nhóm trên (kể cả từ thừa kế): BĐS, CK, Vàng, BTC bạn gần như đã chênh tầng hoàn toàn với những người không có.
Công sức lao động giờ đây trở nên nhỏ bé vô cùng trước tài sản. Làm bao lâu để đuổi kịp người đã có sẵn miếng đất ở đô thị? Người có vài cây vàng tích từ trước thôi, người mới lao động đã phải đuổi cực vất vả, tích bao lâu? Người nào có vài BTC lại càng bá đạo.
Bạn không nghèo tuyệt đối, bạn có thể mua được:
Gạo, rau, muối, smartphone, điều hòa, internet, xăng, kể cả ô tô xe máy dễ dàng.
Bạn chỉ nghèo tương đối, tức là khi cần mua một tài sản gì đó, hay so với người đã có tài sản
Vẫn là 3 tỷ, để làm ra không hề dễ dàng với đa số. Để chi tiêu cũng khá thoải mái, không hề bé. Nhưng chuyển đổi thành tài sản thấy nó nhỏ bé như đứng trước cả vũ trụ. Hãy hình dung bạn cầm 3 tỷ đi mua nhà ở Hà Nội.
Ví dụ một người có miếng đất 250m2 tại khu vực Hoài Đức hay Đông Anh – HN, nhờ thừa kế. Không có gì quá cao siêu hay hiếm gặp, hiện tại đủ khiến người lương 120 triệu một tháng (mức rất cao) cảm thấy nhỏ bé. Như vậy một người không kém cỏi, rất giỏi là khác vẫn chịu thua trước người đã có tài sản.
Ví dụ của chính cá nhân tôi, năm 2013 khi tôi kiếm được tiền và mua nhà ở HN. Về cơ bản nó cũng rất đơn giản, mặc định như bao người. Đi làm có tiền thì mua miếng đất làm nhà. Sự nắm giữ tài sản vô tình sớm, khiến tôi nhàn hơn đáng kể. Với một người tương đương trình độ hiện tại, sở hữu nhà vẫn khá vất vả.
Một ví dụ khác: Bố mẹ ở quê có thói quen tích chút ít vàng, chỉ đơn giản tích để đó chứ cũng không mong giàu sang đột phá gì. Thế nhưng giá trị hiện tại của nó, đủ khiến đứa con đi học ĐH xong làm vã cả mồ hôi không biết bao lâu sau chi tiêu đạt được.
3 tình huống trong ví dụ trên hoàn toàn không chủ động đầu tư hay kiếm tiền lớn. Chỉ đơn giản họ đã nắm giữ tài sản, và giá tài sản rất cao đã tạo khoảng cách cực lớn giữa người có và không. Một món quà mà cơ chế trao cho họ, dù họ không chủ động từ đầu.
Có một câu chuyện rất thật như sau:
1 người tâm sự: May mắn lớn nhất của tôi là đã liều vay mua nhà vào 3 năm trước. Nếu không hiện tại, có lẽ là không bao giờ tôi có cơ hội sở hữu nhà nữa.
Tôi cũng đọc được một comment khác rất hay: Tôi muốn bán nhà về quê hưởng thụ, bởi tôi hiểu giá trị căn nhà ở HN mang lại không tương xứng với giá cả. Nhưng tôi lại sợ rằng con tôi sau này không còn cơ hội nào nữa để định cư nơi đô thị. Bởi cứ mỗi ngày, khoảng cách giữa lương và tài sản một xa.
Có thể bạn từng thấy mình nhỏ bé trước giá đất đai, nhưng nhìn kỹ đi: Trước BTC, vàng, chứng khoán bạn đều nhỏ bé lắm.
Xét về giá trị ngày công lao động do bạn tạo ra, bạn không bị bóc lột. Thậm chí là lương không tệ. Như đã nói ở trên, những thứ không thuộc về tài sản mà là tiêu dùng có giá cũng rất ổn so với thu nhập của bạn. Thậm chí nếu chỉ để ở, nhà thuê vẫn ổn và không tới mức không thể sống.
Chỉ cần bỏ qua tư duy sỡ hữu (nắm giữ tài sản), rất dễ happy nếu thu nhập tốt. Do giá tiêu dùng không quá cao. Nhưng người ta cố gắng nắm giữ là có lí do đó. Để dành cho con. Nếu ko sau này con muốn happy buộc phải lương cao, không thể lương bình thường được nữa, do phải thuê nhà cấu 25% – 30% chi phí hàng tháng. Lúc đó cứ truyền kiếp phải cày. Nếu con, cháu đều lương cao thì không sao, lương thấp mà không có tài sản từ bố sẽ rất thấm. Và việc đảm bảo con và cháu đều có thu nhập cao là không dễ dàng.
Kết thúc bài thực trạng, sang bài 2, tôi sẽ chỉ ra nguyên nhân sâu xa của sự chênh lệch này, không đơn giản là lạm phát. Và cuối cùng là ứng dụng cho mỗi chúng ta ở bài 03.