Trước khi bắt đầu so sánh, bạn cần đọc lại một chút ở bài trước: Hiểu về tiền, tiện tệ và các tiêu chí của tiền tệ tốt. Đó sẽ là một nền tảng quan trọng để bắt đầu đánh giá.
Tiền pháp định – FIAT
Nội dung
Hiểu đơn giản là tiền do nhà nước quy định là đồng tiền hợp lệ ở một quốc gia. Thường là do chính nhà nước nắm vai trò phát hành và chỉ định là đồng tiền thanh toán.
Đánh giá đặc điểm:
- Thanh toán: Siêu tiện, 100/100 điểm ở chức năng này.
- Lưu trữ: Hên xui tùy quốc gia. Có đồng giữ giá tốt, có đồng mất giá nhiều.
Có một đặc biệt lưu ý cho bạn là tiền pháp định sẽ mất giá trị qua đồng thời 2 kênh:
- Lạm phát: Giảm sức mua tuyệt đối (Cùng số tiền mua được ít hàng hơn)
- Tăng trưởng xã hội: Giảm sức mua tương đối. TỔNG CUNG TIỀN luôn tăng theo sự tăng trưởng kinh tế. Phần thừa mới gây lạm phát, còn phần hợp lý thì không.
Tiền tệ bản chất không có giá trị gì cả, nó định giá thông qua so sánh:
- Bạn cầm 1 triệu đổi dc ít gạo hơn cũng là mất giá
- Bạn cầm 1 triệu trong tổng cung tăng lên, số tiền của bạn giữ nguyên cũng là mất giá.
Các đồng tiền pháp định đều được thiết kế theo hướng bào mòn nhẹ mỗi năm:
- Kích thích tiêu dùng
- Thúc đẩy sản xuất kinh doanh, hạn chế lưu trữ và hưởng quyền lợi mãi.
- Mức bào mòn phải đảm bảo ổn định xã hội. Có thể từ mức từ 1 – 3% tùy quốc gia (Sau khi trừ lãi danh nghĩa của gửi tiết kiệm). Quá nhanh sẽ gây ra đầu cơ hàng hóa và sự chạy trốn khỏi nội tệ.
USD đương nhiên là pháp định hàng đầu khi so đủ bộ tiêu chí. Khi so về:
- Uy tín tổ chức phát hành
- Thanh toán trao đổi
- Khả năng giữ giá: Tiền nào cũng mất giá, chỉ có thể chọn cái đỡ xấu.
Thanh toán trong nước: Nội tệ vô địch. Lưu trữ: Tiền các nền kinh tế lớn: USD, EU, JPY, CNY… – Đồng nào cũng đau đầu với sự bào mòn.
Vàng – Gold
Vàng là loại tiền tệ truyền thống, hàng ngàn năm. Tuy nhiên chức năng của nó kể từ lâu đã thiên hơn về: Lưu trữ thay vì thanh toán.
Hãy thử xem vàng đáp ứng các tiêu chuẩn của tiền ra sao:
Tính lưu thông: Vàng được chấp nhận ở tất cả các quốc gia. Mặc dù bạn hầu như phải đổi ra nội tệ mới mua được (gián tiếp). Tuy vậy việc đổi là rất dễ dàng, nên có thể coi tính lưu thông của vàng rất cao.
Các tính năng như: Lâu bền, đồng nhất, nhận biết của vàng tốt. Tuy vậy việc vận chuyển của vàng khá dở. Nó chỉ có hình thức vật lý, do vậy bạn không có cách nào gửi thuận lợi. Ngoài ra, tính thuận lợi thanh toán của vàng cũng không đạt. Nếu bạn mua những thứ nhỏ nhặt nhất cũng quy đổi ra vàng tương đối bất tiện.
Người ta đã dùng tới bạc và tiền kim loại để giải quyết tính năng: Có thể chia nhỏ và thuận lợi thanh toán của tiền mà vàng không làm được. Tuy vậy nó vẫn không giải quyết được vấn đề vận chuyển.
Vàng đáp ứng rất tốt tính khan hiếm. Số lượng của nó trên trái đất là hữu hạn. Việc sử dụng vàng làm tiền tệ sẽ kiểm soát được lạm phát. Nhưng lạm phát lại là cần thiết trong thiết kế kinh tế hiện đại.
Đánh giá: Vàng, bạc có thể giải quyết tốt bài toán làm phương tiện thanh toán, lưu trữ. Nhưng nó lại gặp vấn đề rất lớn trong cản trở chính sách điều hành kinh tế, kích thích sản xuất, tiêu dùng. Nếu dùng hoàn toàn vàng thay cho FIAT cũng rất khó chống đầu cơ, nơi người giữ vàng sẽ nắm giữ quyền lợi đời đời kiếp kiếp mà không cần lao động.
Nó đi ngược với học thuyết kinh tế hiện đại mà tất cả các quốc gia đang theo đuổi:
Không cho phép lưu trữ giá trị vĩnh viễn mà cần giảm dần một cách nhẹ nhàng.
Bitcoin
Bitcoin là một ý tưởng tiền tệ đặc biệt độc đáo. Chúng ta sẽ cùng đánh giá các tiêu chuẩn của Bitcoin:
Tính lưu thông: Bitcoin chỉ được chấp nhận trực tiếp ở ít cửa hàng. Nhưng ở hầu hết các quốc gia, bạn dễ dàng đổi Bitcoin ra tiền nội tệ sau đó dùng tiền đó mua hàng hóa. Như vậy khả năng lưu thông của Bitcoin hiện tại rất cao.
Dù có khả năng lưu thông cao, nhưng hầu hết người ta không sử dụng Bitcoin cho mục đích chính của tiền tệ: Làm vật ngang giá chung để thanh toán hàng hóa. Rất ít sản phẩm, dịch vụ được định giá theo đơn vị Bitcoin. Người ta niêm yết bằng USD, chấp nhận thanh toán BTC thông qua quy đổi tức thì.
Các loại tiền tệ đều có cách khác nhau để tạo uy tín cho mình: Bằng uy tín riêng tổ chức phát hành. Bằng vũ lực, năng lực, pháp luật, bằng tính ứng dụng thực tế và tuyền thống (như vàng). Bitcoin sử dụng một con đường riêng biệt hoàn toàn: Bằng sự tín nhiệm và tin tưởng của cộng đồng nhờ thuật toán, ý tưởng của nó. Niềm tin là thứ biến động mãnh liệt nhất, do vậy giá trị của nó cũng biến động nhanh như vậy. Ngoài ra, nó bất ổn cũng vì cộng đồng sử dụng thực quá nhỏ so với cộng đồng đầu cơ. 100 người mua bitcoin, không được 2 người mua để sử dụng.
Các tính năng như: Tính nhận biết, tính lâu bền, tính vận chuyển, tính đồng nhất ở mức độ rất tốt. Tính thuận lợi thanh toán của Bitcoin như sau: Tính chia nhỏ: Bitcoin được chia nhỏ tới 100 triệu đơn vị. Nó tốt hơn vàng rõ rệt ở tính này. Do có thể chia khá nhỏ và chỉ có 1 đơn vị, nó cũng đáp ứng tính tròn chục.
Tuy vậy, phí và tốc độ giao dịch cũng là một hạn chế đáng kể của Bitcoin khi sử dụng làm phương tiện thanh toán (Dù đã cải thiện sau nhiều update).
Về tính khan hiếm – lưu trữ: Bitcoin giống với vàng do nó bị giới hạn, khoa học hơn nhờ có thể số hóa và vận chuyển xuyên quốc gia cực dễ.
Sự khác biệt của Bitcoin với các tiền tệ khác:
- Sự nắm giữ không công bằng. Tới khi tương đối phổ biến, phần lớn các Bitcoin đã được khai thác trước đó. Có tới 80% Bitcoin được khai thác trước khi nó phổ biến. Hiện tại, Bitcoin vẫn chưa có quá nhiều ứng dụng, nhưng tới 90% đã được khai thác.
- Bitcoin không cần một NHTM nào đó quản lý tiền tệ của bạn. Với USD, nếu không cầm tiền mặt trong nhà, bạn buộc phải để trên một NH nào đó. Bitcoin không cần điều đó mà vẫn có thể lưu trữ online. Từ đó bạn không chỉ bớt đi lo lắng về việc giao tiền cho ai đó, mà còn dễ dàng ẩn danh hơn.
- Khó khăn trong các vấn đề đảo ngược, phong tỏa các giao dịch có vấn đề. Sự can thiệp của con người vào các giao dịch sẽ làm giảm tính bảo mật của nó. Nhưng nó cũng đồng thời có thể kiểm soát các vấn đề lừa đảo, trộm cắp.
- BTC có thể có được bằng cách đào (bằng các bộ vi xử lý), 1 quá trình siêu tốn năng lượng và hủy hại môi trường.
Nhìn chung tính năng lưu trữ của BTC: Tốt. Tính năng thanh toán: Trung bình. Do đặc tính giới hạn cung, nó cũng có các hạn chế y hệt vàng.
Tiền điện tử của NHTW
Ví dụ đồng USD điện tử Fed dự kiến ra mắt (tương tự như USDT, USDC, BUSD – nhưng là hàng chính chủ). Nó có tất cả các ưu điểm thừa kế của đồng USD thông thường. Thêm vào đó kế thừa tính ưu việt của blockchain. Việc lưu trữ, gửi nhận sẽ không cần thông qua các NHTM.
Đánh giá: Đây sẽ tiếp tục là loại tiền tệ của tương lai, khi xóa đi hoàn toàn biên giới địa lý. Một đồng tiền hoàn hảo cho tới khi mô hình nhà nước biến mất hoàn toàn.
Altcoin
Các Altcoin gần như không thể trở thành một đồng tiền tốt. Cộng đồng quá nhỏ, chỉ có tính ứng dụng ở quy mô rất nhỏ trong chính cộng đồng đó. Chúng hầu như chỉ giải quyết được vấn đề tốc độ của Bitcoin. Trong khi đó, các vấn đề cốt lõi của một đồng tiền:
Căn cứ để một tiền tệ thực sự có giá trị chúng lại không có.
Khi bạn in ra một đồng tiền tốt hơn cả đô la Mỹ, đẹp hơn cả đô la Mỹ không có nghĩa nó có giá trị hơn USD. Tính năng (sự tiện ích) chỉ là phần về sau. Nó cũng là thứ để thuyết phục cộng đồng chấp nhận nó làm tiền, nhưng rất yếu.
Giá trị nó phải được xác định dễ nhất bằng tính ứng dụng thực tế:
- Gạo thì ăn được
- Vàng thì đeo lên cổ cho đẹp và đã cả ngàn năm tin tưởng, sắt có thể xây nhà.
- USD tuy chỉ có thể dùng để dán diều, nhưng tổ chức tạo ra nó có 4000 đầu đạn hạt nhân và quyền cho người khác đi tù.
Cả Bitcoin & Altcoin đều cố gắng lấy ưu điểm, tính năng để tạo ra cộng đồng. Nhưng cộng đồng đó vô cùng mỏng manh và lỏng lẻo. Đó là câu trả lời cho việc giá cả biến động rất lớn. Các nhu cầu thực tế nhất là ăn uống, mua sắm thì tiền Fiat vẫn đáp ứng tốt hơn, tiện lợi hơn.
Hầu hết các Altcoin hiện nay đã chuyển mục tiêu. Từ làm tiền tệ toàn cầu như Bitcoin, sang làm tiền tệ cho một dự án nhỏ hơn. Tức là đồng tiền để phục vụ riêng các dự án nhỏ lẻ. Trong phạm vi dự án đó, nó vẫn là tiền. Tiếc là hầu hết các dự án sẽ không đi tới đâu, do vậy tiền chỉ ứng dụng được trên dự án đó cũng sẽ dần dần vô giá trị.
Nó giống như Xu trong game Kiếm Thế sẽ về 0 khi game này đóng cửa. Bởi nó chỉ có thể ứng dụng trong duy nhất game đó.
Một số Altcoin lớn, đã xây dựng được một chức năng ứng dụng rõ ràng (ETH, SOL…) có thể tồn tại trong tương lai. Bởi cộng đồng cần ứng dụng tính năng đó sẽ vẫn cần tới đồng tiền đó.
Paypal – Momo – USDT – USDC
Có rất nhiều tiền điện tử tương tự như Paypal. Nó không hẳn là một ngân hàng, nhưng phải chịu nhiều sự quản lý tương đương các tổ chức tài chính. Nó thường được neo theo các loại tiền tệ pháp định. Các công ty này không thể tự ý phát hành thêm tổng cung tiền tệ của riêng họ.
Nó chỉ có thể coi như việc số hóa các loại tiền pháp định. Điều này tương tự tiền trên cơ sở dữ liệu của các ngân hàng.
Chúng mang trong mình toàn bộ đặc tính của đồng tiền FIAT mà nó đại diện. Ưu điểm hơn nhờ số hóa và công nghệ. Nhược điểm là phụ thuộc vào tổ chức, công ty phát hành.
Đánh giá
Tiền điện tử pháp định thực sự là tương lai. Nguyên tắc chung: Hệ thống kinh tế hiện đại được thiết kế
để “ép” mọi hình thức lưu trữ thụ động phải bị bào mòn: Không làm ăn phải bị thụt lùi.
Những loại thiên về lưu trữ như Vàng và Bitcoin là một cuộc chiến chọn phe và địa chính trị phức tạp. Bạn có thể đọc thêm về đề tài chọn phe trong đầu tư để làm rõ vấn đề này.
Hoài Phong