Gửi tiết kiệm thì quá phổ biến và dễ hiểu. Tuy vậy vẫn cần thêm một số thông tin để bạn hiểu rõ, áp dụng đúng khi phân bổ tiền vào đây.
Thông tin cơ bản về gửi tiết kiệm
Nội dung
Có lẽ hầu hết mọi người biết rằng gửi tiết kiệm sẽ bị lạm phát bào mòn. Câu chuyện một người gửi tiết kiệm sau nhiều năm, số tiền còn lại có giá trị vô cùng ít ỏi không còn xa lạ. Nhưng H.P sẽ giải thích cho bạn chính xác vấn đề của nó qua nhiều khía cạnh mới hơn.
Tăng trưởng cũng ăn mòn tiền của bạn
Tôi sẽ giả sử cho bạn với lạm phát bằng 0 trước. Với 5000 bạn mua dc 1 Kg gạo. Sang năm sau, sản lượng hàng hóa tăng 20% nhờ khoa học kỹ thuật, cung tiền cũng tăng thêm tương xứng với số hàng hóa. Kết quả là cùng số tiền đó, bạn vẫn mua được số hàng hóa, dịch vụ y hệt trước đó (Lạm phát 0%). Nhưng toàn xã hội đã có thu nhập tăng 20%, duy chỉ số tiền kia không hề tham gia hay hưởng lợi từ sự tăng trưởng đó. Như vậy bạn không bị ăn mòn theo kinh tế học, nhưng sẽ bị ăn mòn theo xã hội học.
Sức mua tuyệt đối của số tiền đó không đổi, nhưng sức mua của người nắm giữ nó giảm so với những người / tài sản được hưởng lợi từ tăng trưởng. Tiền tích trữ bản chất chỉ là “đóng băng công sức lao động” để lưu kho. Việt Nam có mức tăng trưởng vô cùng lớn kể từ sau đổi mới, năng suất lao động tăng trưởng rất mạnh mẽ. Từ đó, không tham gia vào tăng trưởng sẽ bị kéo lùi cực nhanh.
Bạn làm xong, đổi công sức thành 5000 đồng
Nhưng 5000 đồng CŨ của bạn giờ chỉ đại diện cho 1/10 ngày công hiện tại
Về mặt “giờ công lao động” → giá trị giảm 90%!Bản chất:
- Tiền = “công sức đóng băng”
- Khi năng suất tăng, công sức cũ mất giá so với công sức mới
- Bạn vẫn mua được 1kg gạo (sức mua tuyệt đối), nhưng giờ người ta chỉ cần làm 1/10 thời gian để kiếm đủ tiền mua 1kg gạo đó!
Lạm phát bào mòn tiền của bạn
Lạm phát thì quá dễ hiểu rồi, việc giảm sức mua tuyệt đối. Vẫn là ví dụ trên, khi toàn xã hội có lương 50K, họ trả tới 5K5 cho mỗi kg gạo. Lúc này 5K của bạn chỉ mua được 0.9Kg. Nhìn chung là cung tiền chênh lệch (thừa) so với hàng hóa lưu thông.
Bạn luôn cảm thấy lạm phát nhanh hơn chỉ số CPI do chính phủ cung cấp. Cảm giác tiền mất giá ào ào chứ đâu phải chỉ 3 – 5% như công bố. Không phải thống kê sai, mà bản chất rổ CPI của chính phủ và nhu cầu của bạn không giống nhau. Bạn quan tâm nhiều tới giá nhà, giá thực phẩm những thứ tăng cao – nên thường cảm giác tiền mất giá nhanh. CPI nó lại bao gồm những thứ khá ổn định khác kéo lại: Giá xăng, giá điện, chi phí giáo dục, y tế v.v. Hoài Phong có một bài viết chi tiết về vấn đề này tại đây.
Bạn tiêu hết tiền “lãi suất”
Không nhận thức về vấn đề lạm phát và đóng băng “tăng trưởng”, bạn nhầm tưởng rằng lãi suất là khoản thưởng thêm và tiêu hết nó. Với lãi suất danh nghĩa dương khá lớn, nhưng lãi suất thực dương rất nhỏ hoặc âm nhẹ, sau khi trừ phần “lãi suất” đã tiêu, bạn đã tự ăn đi kha khá mỗi năm.
Ví dụ: Bạn gửi 100 triệu và nhận lãi 7%. nhận về 107 triệu và tiêu hết 7 triệu
- A, LS thực là: Âm 1% – Năm lạm phát cao 8%. Tức là 107 triệu của bạn lúc này tương 99 triệu. 100 triệu danh nghĩa = ~92.6 triệu sức mua thực. Giá trị của bạn giảm mất 7.4%/năm.
- B, LS thực là 1% – Lạm phát 6%. 107 triệu tổng của bạn tương đương = ~101 triệu sức mua thực. 100 triệu danh nghĩa = ~94.3 triệu sức mua thực. Giá trị của bạn giảm mất 5.7%/năm
Như vậy dù lãi suất dương hay âm nhẹ, tổng sức mua của bạn sẽ giảm rất chậm nếu bạn bảo lưu phần lãi suất kia lại. Nhưng bạn đã chén đi 5 – 8% mỗi năm suốt vài chục năm, thì số tiền còn lại đương nhiên giá trị chỉ như con cò gầy.
Việc ước tính chính xác về LS thực (Sau lạm phát và tăng trưởng) sẽ khiến bạn bớt ăn vào vốn dần mà không biết (Hiểu là lãi thực chỉ có 1 triệu hay âm 2 triệu, đương nhiên bạn cũng không dám ăn 7 triệu). Bạn cũng bớt hào hứng về con số “được thêm” kia, hiểu chính xác phần “lãi” của gửi tiết kiệm.
Lãi suất thực của gửi tiết kiệm
Bỏ vấn đề chi tiêu tiền “lãi” ra ngoài, ta đánh giá về lãi suất thực của gửi tiết kiệm:
LS thực = LS danh nghĩa – Lạm phát – Tăng trưởng
Tăng trưởng và lạm phát là phần đồng thời bào mòn giá trị của tiền. Lãi suất gửi tiết kiệm lũy kế (khi không tiêu đi đồng nào), cũng không bù nổi cả 2 sự ăn mòn kia.
Ví dụ: Tăng trưởng 7%, lạm phát 4%. Gửi lãi suất 8%, ăn mòn thực tế 3% ngay cả khi không tiêu gì. Năm 2: Tăng trưởng 6.5%, lạm phát 3%, gửi TK 7% – Tổng ăn mòn 2.5%.
Bạn có thể kiểm chứng ngay bằng các số liệu: Lãi suất gửi TK ở VN hầu hết cao hơn lạm phát hàng năm, bạn gửi lãi nhập gốc, số tiền hiện tại vẫn giảm giá trị đáng kể sau 10 – 15 năm. Nếu không có phần tăng trưởng ăn mòn, gửi lãi nhập gốc, lãi > lạm phát thì giờ này số tiền đó phải có giá trị cao hơn trước đó.
Trong thực tế, lãi suất thường đủ để bù một trong 2 kênh lạm phát hoặc tăng trưởng mà vẫn còn dư nhẹ. Nhưng bù cả 2 thì chưa đủ.
Tổng mức ăn mòn thường được duy trì vừa phải để kích thích lao động, sản xuất. Nhưng cũng không quá cao và nhanh, để cướp trắng công sức của lao động trước đó. 2 – 3%/năm là một tỷ lệ hợp lý tùy vào tiềm năng tăng trưởng quốc gia. Đây là một chức năng được THIẾT KẾ có chủ đích để khuyến khích lao động và tiêu dùng. Hoàn toàn không phải tai nạn, sự cố, hay điều hành dở đâu.
Nhìn chung nếu không tiêu phần lãi, bạn vẫn chậm đi nhưng nó đỡ hơn rất nhiều, và gần như không thể thấy trong ngắn hạn. Nếu tiêu hết lãi danh nghĩa thì tốc độ giảm sẽ thực sự kinh hoàng.
Gửi tiết kiệm được không?
Được quá ấy chứ. Trong ngắn hạn, khi mà tăng trưởng hiệu suất lao động, lạm phát chưa phản ánh ngay. Ngoài ra, với khoản lãi suất danh nghĩa, bạn thậm chí có lợi dương siêu nhẹ và an toàn. Ngoài ra, trong một số giai đoạn biến động rủi ro cao, tiết kiệm vẫn là kênh vô cùng hiệu quả.
Các tài sản hấp thụ được lạm phát, tăng trưởng sức lao động (BĐS, Chứng Khoán, Vàng) luôn tốt hơn trong dài hạn. Đọc thêm về 2 kệnh tạo thu nhập thụ động khác: