Thiên nga đen là gì? Những sự kiện thiên nga đen từng xảy ra

“Thiên nga đen” là một sự kiện có xác suất xảy ra rất thấp và khi nó xảy ra sẽ tạo ra những hậu quả thảm khốc. Thiên nga đen là điều đáng sợ đối với mọi nền kinh tế, nhất là trong chứng khoán và tiền điện tử. Vậy thiên nga đen là gì, những sự kiện thiên nga đen trong lịch sử diễn ra như thế nào thì bạn hãy xem thông tin chi tiết ngay sau đây.

Thiên nga đen là gì? Những sự kiện thiên nga đen từng xảy ra

Sự kiện Thiên nga đen là gì?

Trước kia, người ta nghĩ rằng trên trái đất chỉ có thiên nga trắng chứ không hề có thiên nga đen. Thiên nga trắng là đại diện của sự xinh đẹp, cao quý. Tuy nhiên sau đó vào năm 1697, có một nhà thám hiểm người Hà Lan tên là Willem de Vlɑmingh đã phát hiện ra thiên nga đen thực sự có tồn tại khi ông đặt chân đến Châu Úc.

Điều này đã thay đổi nhận thức của mọi người, tuy nhiên vì thiên nga đen là loài vật hiếm gặp nên một vị giáo sư của ĐH New York tên là Nassim Nicholas Taleb đã lấy Thiên nga đen để làm tên cho cuốn sách của ông đó là:

The Black Swan: The Impact of the Highly Improbable, tạm dịch Thiên nga đen: Tác động của điều rất khó xảy ra.

Vị giáo sư này đã mô tả một sự kiện thiên nga đen xảy ra có 3 đặc tính đó là:

• Rất khó có thể đoán trước: khả năng xảy ra của chúng nằm ngoài phạm vi dự đoán thông thường.

• Gây hậu quả nghiêm trọng: có tác động lớn tới nền kinh tế, tài chính hoặc thậm chí là cả chính trị

• Khả năng dự đoán hồi cứu: Chúng ta thường sẽ tìm thấy những lời giải thích rõ ràng cho sự cố thiên nga đen sau khi nó xảy ra và có thể tìm cách ngăn chặn điều đó trong tương lai.

Sự kiện Thiên nga đen hoạt động như thế nào?

Tiền đề chung của lý thuyết thiên nga đen là các sự kiện không thể đoán trước có thể gây ra hậu quả nghiêm trọng đối với thị trường tài chính hoặc kinh tế. Điều quan trọng là các sự kiện có thể không đoán trước được do tích lũy các trải nghiệm tương tự và lặp đi lặp lại.

Theo Taleb, vấn đề thiên nga đen ở dạng ban đầu là:

Làm sao chúng ta có thể biết được tương lai với kiến ​​thức của chúng ta về quá khứ?

Nói cách khác, làm sao chúng ta có thể đưa ra những kết luận chung từ những trải nghiệm cụ thể của mình khi chúng ta chưa trải nghiệm tất cả? Chỉ vì chúng ta chỉ nhìn thấy những con thiên nga trắng không có nghĩa là những con màu đen, hồng hay bất kỳ màu nào khác không tồn tại.

Taleb minh họa sự phụ thuộc thái quá vào kinh nghiệm trong quá khứ bằng ví dụ về một con gà tây được nuôi cho Lễ tạ ơn. Trong suốt cuộc đời của gà tây, nó được cho ăn hàng ngày, tạo ra kỳ vọng rằng trên thực tế, nó sẽ được cho ăn vào ngày hôm sau. Mỗi ngày cho gà tây ăn, niềm tin của nó được củng cố cho đến ngày Lễ tạ ơn thì nó sẽ “phải xem xét lại niềm tin”.

Đây là một minh họa đơn giản và dễ hiểu về hiện tượng thiên nga đen. Khi chúng ta tiếp tục trải nghiệm điều tương tự, chẳng hạn như chỉ nhìn thấy những con thiên nga trắng hoặc được cho ăn hàng ngày, chúng ta có xu hướng tin rằng đó sẽ là trải nghiệm của mình trong tương lai.

Những sự kiện Thiên nga đen từng xảy ra trong tài chính, chứng khoán

Bong bóng Dotcom năm 2001

Thị trường chứng khoán đã tăng lên mức cao chưa từng có vào cuối những năm 90 và đầu những năm 2000 do các công ty công nghệ được định giá quá cao và được thổi phồng quá mức. Với 3 đặc điểm của sự kiện thiên nga đen được thể hiện ở bong bóng Dotcom năm 2001 như:

+ Thật bất ngờ: Các nhà đầu tư đổ tiền vào các công ty công nghệ từ giữa đến cuối những năm 90, khiến cổ phiếu công nghệ tăng cao kỷ lục và tạo ra bong bóng được định giá quá cao. Việc định giá cao đã bị bỏ qua vì các nhà đầu tư đã bị thuyết phục rằng internet đã làm mọi thứ khác đi trong khoảng thời gian này. Mức đầu tư cao chứng tỏ rằng mọi người không mong đợi lĩnh vực công nghệ sẽ bị giảm giá trị lớn như vậy.

+ Tác động đáng kể tới kinh tế: Vào thứ 2, ngày 13/3/2002, bong bóng này đã nổ tung và Nasdaq giảm tới 78,4% tính tới tháng 10/2002, điều này cũng dẫn đến tình trạng mất việc làm do lĩnh vực công nghệ bị thu hẹp khi có tới 17,8% người lao động trong lĩnh vực công nghệ bị thất nghiệp vào năm 2004.

+ Khả năng dự đoán hồi cứu: Kể từ khi bong bóng vỡ, người ta đổ lỗi cho các nhà đầu tư phi lý đẩy giá lên cao, nguồn vốn mạo hiểm sẵn có cao hoặc việc Cục Dự trữ Liên bang sử dụng chính sách tiền tệ để làm chậm nền kinh tế.

Khủng hoảng kinh tế năm 2008

Cuộc khủng hoảng thế chấp dưới chuẩn bắt đầu vào năm 2008 còn được gọi là cuộc Đại suy thoái, được nhắc đến là một trong những thời kỳ kinh tế tồi tệ nhất trong lịch sử Mỹ và cả thế giới kể từ cuộc Đại suy thoái những năm 1930.

Cuộc khủng hoảng kinh tế năm 2008 thể hiện cả ba đặc điểm của một con thiên nga đen đó là:

+ Thật bất ngờ: Các nhà hoạch định chính sách kinh tế, đặc biệt là tại Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (FED) phần lớn không mong đợi cuộc khủng hoảng thế chấp dưới chuẩn. Trên thực tế, Alan Greenspan, chủ tịch của Cục Dự trữ Liên bang vào thời điểm đó, sau này đã nói trong một cuộc phỏng vấn với David Rubenstein rằng:

Bạn không thể có một cuộc khủng hoảng có bản chất không gây ngạc nhiên như vậy.

+ Tác động đáng kể tới kinh tế: Tỷ lệ thất nghiệp tăng gấp đôi trong cuộc Đại suy thoái, đạt đỉnh 10%. Cũng có gần 3,8 triệu căn nhà bị tịch thu từ năm 2007 đến 2010, ngân hàng đầu tư Lehman Brothers phải nộp đơn phá sản cùng 25 nghìn người mất việc làm.

+ Khả năng dự đoán hồi cứu: Cuộc Đại suy thoái đã được nghiên cứu và thảo luận rất lâu. Giờ đây, hầu hết các nhà kinh tế học và thậm chí cả những nhà quan sát bình thường quan tâm đều thấy rõ ràng rằng các chính sách cho vay lỏng lẻo trong thị trường dưới chuẩn là nguyên nhân chính của cuộc khủng hoảng thế chấp 2008. Các chính sách này bao gồm việc cho những người đi vay kém uy tín vay nhiều hơn khả năng trả nợ của họ, thường với các khoản thế chấp có lãi suất có thể điều chỉnh và chứng khoán hóa các khoản vay đó để bán lại theo các thỏa thuận ngày càng chằng chéo.

=> Xem thêm: Khủng hoảng kinh tế năm 2008: nguyên nhân, hậu quả?

Sự kiện thiên nga đen – Flash Crash năm 2010

Flash Crash là từ được dùng để mô tả một vụ tai nạn chớp nhoáng, nghĩa là sự sụt giảm đột ngột và mạnh mẽ của giá cổ phiếu. Sự kiện thiên nga đen này xảy ra vào năm 2010, nguyên nhân bởi một nhà giao dịch future người Anh có tên Navinder Sarao đã thao túng các thuật toán giao dịch tự động.

Những đặc điểm của sự kiện thiên nga đen này đó là:

+ Yếu tố bất ngờ: Không có một kế hoạch nào cho Flash Crash. Đó là một sự kiện bất ngờ và không ai mong đợi nó.

+ Tác động đáng kể tới kinh tế: Thị trường chứng khoán mất gần 1 nghìn tỷ USD chỉ trong một ngày. Flash Crash cũng thúc đẩy quy định chặt chẽ hơn đối với hoạt động giao dịch, cụ thể là thiết lập “bộ ngắt mạch”, tạm dừng giao dịch khi giá chứng khoán vượt quá giới hạn nhất định trong khung thời gian đã thiết lập.

+ Khả năng dự đoán hồi cứu: Sarao đã thao túng thị trường theo hướng có lợi cho mình bằng cách bắt chước nhu cầu bằng “lệnh giả mạo” và gây ra sự cố.

Sự cố thiên nga đen trong thị trường tiền điện tử

Thiên nga đen ở trong thị trường tiền ảo (crypto) năm 2022 có thể kể tới những sự cố sau:

+ Sự sụp đổ của hệ sinh thái Terra vào tháng 5/2022 đã khiến cho thị trường tiền điện tử mất hàng trăm tỷ USD chỉ trong vài ngày ngắn ngủi. Giá Bitcoin cũng rơi không phanh từ 39.000 USD xuống 29.000 USD.

+ Ngân hàng tiền điện tử Celsius tuyên bố ngừng cho khách hàng rút tiền và sau đó là phá sản trong sự ngỡ ngàng của cộng đồng tiền điện tử cũng là một trong những sự cố thiên nga đen đáng chú ý. Điều này khiến cho thị trường tiền điện tử lại rơi vào khủng hoảng khi giá Bitcoin rơi một mạch từ 28.000 USD xuống chỉ còn 19.000 USD chỉ trong 1 tuần.

+ Gần đây nhất là sự sụp đổ chóng vánh của sàn giao dịch tiền điện tử FTX – từng là sàn giao dịch tiền ảo đứng số 2 thế giới chỉ sau Binance cũng được coi là một sự kiện thiên nga đen trong tiền điện tử. Điều này khiến cho hàng tỷ USD tiền của nhà đầu tư trên sàn FTX không thể rút về và khiến giá Bitcoin cùng thị trường tiền điện tử giảm mạnh, cụ thể giá Bitcoin đã rơi từ 21.000 USD xuống chỉ còn 15.000 USD.

Covid 19 có phải sự kiện thiên nga đen không?

COVID-19 là một sự kiện có tác động lớn và cũng bất ngờ nên có một số người xếp vào loại thiên nga đen. Tuy nhiên, Taleb không đồng ý rằng đại dịch COVID-19 là một sự cố thiên nga đen bởi đặc điểm đầu tiên của khả năng có thể xảy ra thiên nga đen là không phù hợp.

Các nhà dịch tễ học và các quan chức y tế công cộng khác không coi các đại dịch lớn là sự kiện ngẫu nhiên, không lường trước được mà là điều không thể tránh khỏi.

Nhà đầu tư cần làm gì để giảm rủi ro trước sự kiện thiên nga đen trong tương lai?

Từ những khái niệm, đặc điểm và những lần xảy ra sự kiện thiên nga đen trong quá khứ thì có thể thấy, tương lai những sự cố thiên nga đen chắc chắn sẽ diễn ra, chỉ là không biết khi nào và ở đâu. Vậy nên nhà đầu tư nếu muốn giảm thiệt hại trước sự kiện thiên nga đen thì có thể thực hiện các biện pháp như:

• Đa dạng hóa các khoản đầu tư: không chỉ là chứng khoán mà có thể là vàng, bất động sản, coin chẳng hạn

• Phân bổ tài sản phù hợp: không để trứng vào trong một giỏ, ví dụ bạn có tiền tiết kiệm thì nên chia ra gửi ở các ngân hàng khác nhau. Hoặc khi mở tài khoản giao dịch tiền điện tử thì cũng không nên để hết tiền ở trên một sàn duy nhất mà có thể ở một vài sàn khác nhau.

• Tận dụng cơ hội từ thiên nga đen: sự cố thiên nga đen thường khiến cho giá trị của một loại tài sản nào đó rơi rất mạnh, nếu bạn biết tận dụng cơ hội này để mua vào cổ phiếu của công ty tốt hay dự án nào có tiềm năng thì có thể kiếm về khoản lợi nhuận lớn sau khi thị trường phục hồi.

• Luôn phải chuẩn bị tâm lý rằng thiên nga đen chắc chắn sẽ xảy ra, hãy dự phòng cho những trường hợp tồi tệ nhất.

Xem thêm một số thông tin hữu ích liên quan:

• Đầu tư gì? Chứng khoán, coin, forex, BĐS hay vàng?
• Lãi suất thả nổi là gì? Cách tính lãi suất thả nổi

Qua đây, mong rằng bạn đã hiểu thiên nga đen là gì cũng như những sự kiện thiên nga đen từng diễn ra trong lịch sử như thế nào. Thiên nga đen là thứ mà không ai mong muốn, cuộc sống luôn có những khó khăn mà chúng ta cần vượt qua. Nếu như bạn có sự chuẩn bị trước thì khi sự kiện thiên nga đen diễn ra, có thể bạn sẽ không phải chịu nhiều thiệt hại và còn có cơ hội để làm giàu nữa đó. Chúc bạn trở thành nhà đầu tư thành công.