Kinh nghiệm chơi chứng khoán phái sinh an toàn, ít rủi ro cho người mới

Chứng khoán phái sinh là một thị trường giao dịch mới được triển khai ở Việt Nam, nhưng nhờ việc có thể kiếm tiền từ cả 2 chiều lên xuống của thị trường nên hiện tại nó đang được rất nhiều nhà đầu tư quan tâm. Trong bài viết này, chúng mình sẽ giúp bạn tìm hiểu về chứng khoán phái sinh cũng như chia sẻ một số kinh nghiệm chơi chứng khoán phái sinh để các bạn có thể vận dụng nó tốt nhất khi tham gia vào thị trường này.

Kinh nghiệm chơi chứng khoán phái sinh

Chứng khoán phái sinh là gì?

Chứng khoán phái sinh là một hợp đồng tài chính giữa hai bên để thỏa thuận mua và bán một loại tài sản với một mức giá định sẵn và trong một khoảng thời gian cụ thể.

Giá trị của chứng khoán phái sinh phụ thuộc vào sự thay đổi giá, kết quả… của một thứ gọi là tài sản cơ sở. Tài sản cơ sở có thể là bất cứ gì, nhưng trong thị trường hiện nay thì nó thường là trái phiếu, cổ phiếu, quỹ chỉ số, quỹ tương hỗ, hàng hóa…, và các tài sản này giao dịch tách biệt với chứng khoán phái sinh.

Điều quan trọng, chứng khoán phái sinh sẽ không thể tồn tại nếu không có tài sản cơ sở. Chứng khoán phái sinh đem đến cho nhà đầu tư cơ hội kiếm lời cao, nhưng cũng có thể khiến họ lỗ nhiều hơn bao giờ hết.

Kinh nghiệm chơi chứng khoán phái sinh, hiện tại ở Việt Nam, hợp đồng tương lai – chỉ số VN30 là sản phẩm chứng khoán phái sinh niêm yết đang được nhiều nhà đầu tư cá nhân quan tâm và lựa chọn. VN30 đại diện cho 30 cổ phiếu niêm yết trên sàn HOSE, có vốn hóa thị trường đạt 80% và tính thanh khoản luôn có giá trị cao nhất. Và việc dự đoán sự biến động của chỉ số VN30 dường như dễ tiếp cận hơn tìm kiếm 1 mã cổ phiếu để đầu tư.

Ví dụ về chứng khoán phái sinh

Để giúp các bạn dễ hình dung hơn về chứng khoán phái sinh, thì dưới đây là ví dụ về chứng khoán phái sinh đơn giản nhất:

Ví dụ: Công ty A ký hợp đồng chứng khoán phái sinh với công ty B, đó là bán cho công ty B 100.000 thùng dầu vào tháng 5/2021 theo giá 1.500.000 đồng/thùng. Đến tháng 9/2021, nếu giá dầu tăng 2.000.000 đồng/thùng thì sẽ có hai phương án cho công ty A như sau:

• A sẽ giao cho B 100 000 thùng dầu với giá 1.500.000 đồng/thùng.
• A sẽ không bán dầu cho công ty B mà thanh toán theo chênh lệch cho công ty B với số tiền: 500.000×100.000 = 50.000.000.000 đồng.

Các sản phẩm chứng khoán phái sinh

Hiện nay, trên thị trường chứng khoán phái sinh ở Việt Nam có 4 loại chính, đó là:

– Hợp đồng kỳ hạn: là một thỏa thuận giữa hai bên về việc mua và bán một loại tài sản ở một thời điểm nhất định trong tương lai với mức giá được xác định trước ở thời điểm hiện tại.

– Hợp đồng tương lai: là thỏa thuận giữa hai bên về việc mua và bán một loại tài sản tại một thời điểm nhất định trong tương lai với mức giá và khối lượng được xác định trước. HĐTL là hợp đồng kỳ hạn được chuẩn hóa, niêm yết và giao dịch trên Sở giao dịch chứng khoán.

– Hợp đồng quyền chọn: cho phép nhà đầu tư có quyền mua hoặc bán một tài sản cơ sở với mức giá ấn định trước đó trong tương lai. Công cụ này giúp nhà đầu tư giảm thiểu thiệt hại cho mình khi giá cổ phiếu có rủi ro.

– Hợp đồng hoán đổi: Hợp đồng hoán đổi là một thỏa thuận giữa hai bên về việc hoán đổi các dòng tiền phát sinh từ các công cụ tài chính trong tương lai. Có 2 loại hợp đồng hoán đổi chủ yếu, đó là hợp đồng hoán đổi lãi suất và hợp đồng hoán đổi tiền tệ.

Vị thế trong chứng khoán phái sinh là gì?

Vị thế một (position) là trạng thái giao dịch và khối lượng chứng khoán phái sinh còn hiệu lực mà nhà đầu tư đang nắm giữ tại thời điểm đó. Kinh nghiệm chơi chứng khoán phái sinh, thì có 2 loại vị thế mà nhà đầu tư có thể nắm giữ, đó là:

• Vị thế mua (long position – người mua)
• Vị thế bán (short position – người bán)

Nhà đầu tư sẽ mở vị thế mua khi có nhu cầu mua tài sản cơ sở hoặc kỳ vọng giá của tài sản cơ sở đó sẽ tăng trong tương lai. Lúc này, nhà đầu tư sẽ đặt lệnh mua hợp đồng trên thị trường.

Ngược lại, nhà đầu tư sẽ mở vị thế bán khi có nhu cầu bán tài sản cơ sở hoặc cho rằng giá của tài sản cơ sở đó sẽ giảm trong tương lai. Nhà đầu tư sẽ đặt lệnh bán hợp đồng trên thị trường.

Cách tính lãi lỗ trong chứng khoán phái sinh

Kinh nghiệm chơi chứng khoán phái sinh, lãi lỗ sẽ được xác định dựa trên cơ sở chênh lệch giá thanh toán cuối ngày (DSP) với giá bình quân gia quyền theo số lượng (VWAP) của mỗi loại vị thế, tính riêng theo mã hợp đồng. Sau đó được bù trừ ròng để xác định ra nghĩa vụ thanh toán cuối cùng của nhà đầu tư.

• VM cuối ngày (Variation Margin) = (DSP – VWAP) x Số hợp đồng x Hệ số nhân (100.000)

Cụ thể:

– Ở vị thế Mua (Long): VWAP= Giá bình quân gia quyền mua.

– Ở vị thế Bán (Short): VWAP= Giá bình quân gia quyền bán.

Trường hợp không phát sinh giao dịch vị thế trong ngày VWAP = DSP-1

Ví dụ khi bạn mở vị thế mua:

Trong phiên giao dịch, A mở 3 vị thế mua Hợp đồng tương lai VN30F1907 giá 880. Sau đó mở tiếp 3 vị thế mua HĐTL VN30F1907 giá 890.

=> Giá bình quân quyền mua = (3 x 880+3 x 890)/6=885

Cuối ngày, A vẫn giữ nguyên vị thế mua đến hết phiên, và giá DSP = 890.

=> VM = (890-885) x 6 x 100.000= 3.000.000, có nghĩa là A đang lãi 3.000.000 đồng.

Ví dụ khi bạn mở vị thế bán:

Nhà đầu tư Bmở 4 vị thế mua Hợp đồng tương lai VN30F1907 giá 880. Sau đó mở tiếp 1 vị thế mua HĐTL VN30F1907 giá 890.

=> Giá bình quân gia quyền mua= (4 x 880 + 1 x 890)/5= 882

Sau đó, B mở bán 4 vị thế Hợp đồng tương lai VN30F1907 giá 885.

=> Giá bình quân gia quyền bán 885.

Cuối ngày, trạng thái tài khoản của B giữ nguyên đến hết phiên, giá DSP = 890

VM = (890-882) *5*100.000 + (890 – 885) x (-4) x 100.000 = 4.000.000 – 2.000.000 = 2.000.000, có nghĩa là lãi 2.000.000 đồng.

Ưu điểm và nhược điểm của chứng khoán phái sinh

Thị trường phái sinh sở hữu nhiều loại công cụ tài chính khác nhau, và ưu nhược điểm của từng loại sẽ phụ thuộc vào loại hình của chứng khoán phái sinh đó.

Tuy nhiên, vì ở Việt Nam chỉ phổ biến hợp đồng tương lai VN30, nên mình sẽ chỉ nêu ưu nhược điểm của loại chứng khoán phái sinh này đối với các nhà đầu tư:

Ưu điểm:

• Cho phép giao dịch T0: có nghĩa là nhà đầu tư sau khi đã mua hoặc bán cổ phiếu thì ngay trong ngày giao dịch, có thể mua/bán một lượng tương đương, còn những sản phẩm chứng khoán khác thì phải mất 3 ngày chứng khoán mới về tài khoản.
• Cơ hội sinh lời lớn: kinh nghiệm chơi chứng khoán phái sinh, nhờ có thể sử dụng chiến lược “bán khống chứng khoán“, kiếm lời từ sự chênh lệch giá dù thị trường có đi lên hoặc đi xướng.
• Quản lý rủi ro: nếu các nhà đầu tư đang nắm giữ cổ phiếu cơ sở trên thị trường, thì có thể hạn chế được thô lỗ bằng cách mua hợp đồng chứng khoán phái sinh.
• Không mất phí vay Margin: nhà đầu tư không phải chịu thêm bất cứ một khoản lãi vay nào phát sinh từ số dư ký quỹ trong tài khoản.
• Tính thanh khoản cao: do HĐTL được niêm yết, chuẩn hóa và giao dịch tập trung trên sở giao dịch chứng khoán, người mua và người bán đều tập trung cho nên tạo ra khả năng thanh khoản cao nhất.

Nhược điểm:

• Chỉ phù hợp với những nhà đầu tư lướt sóng, có kinh nghiệm và có nhiều thời gian để nghiên cứu thị trường chứng khoán.
• Tuy đòn bẩy tài chính là ưu điểm để thu hút các nhà đầu tư đến với chứng khoán phái sinh, nhưng hiệu ứng từ đòn bẩy sẽ chỉ sinh lời trong thực tế nếu kỳ vọng của nhà đầu tư về HĐTL đúng với chiều hướng biến động giá của tài sản cơ sở. Còn trường hợp biến động không đúng dự đoán, thì mức độ thua lỗ sẽ lớn hơn rất nhiều.

Có nên chơi chứng khoán phái sinh không?

Chắc hẳn sau khi đọc xong những ưu nhược điểm mà chúng mình vừa phân tích ở trên, bạn đã có đáp án cho riêng mình rồi đúng không?

Chỉ nên chơi chứng khoán phái sinh đối với những nhà đầu tư đã có kinh nghiệm, biết cách phân tích thị trường chứng khoán. Còn những nhà đầu tư mới, bạn nên tìm hiểu thật kỹ và bắt đầu từ những khoản tiền nhỏ trước, không nên dồn quá nhiều vốn vào chứng khoán phái sinh ngay từ đầu kẻo thua lỗ lớn.

Hướng dẫn cách chơi chứng khoán phái sinh

Để có thể tham gia vào thị trường chứng khoán phái sinh nhằm thu lợi nhuận lớn, bạn cần làm theo lần lượt các bước sau:

Bước 1: Mở tài khoản chứng khoán phái sinh tại công ty chứng khoán

Bước 2: Nộp tiền ký quỹ ban đầu cho thành viên giao dịch.

Bước 3: Thực hiện giao dịch bằng cách đặt lệnh mua/bán thông qua thành viên giao dịch. Người này sẽ tiến hành nhập lệnh và xác nhận lệnh trên hệ thống trước sự chứng kiến của người đầu tư.

Bước 4: Hệ thống giao dịch bù trừ sẽ tiến hành thanh toán bù trừ, lãi – lỗ trong ngày và gửi kết quả đó cho trung tâm bù trừ. Từ những số liệu này, trung tâm sẽ tiến hành hạch toán theo giá trị tài sản cơ sở từng ngày.

Bước 5: Từ ngày giao dịch đầu tiên đến ngày cuối cùng, nhà đầu tư sẽ nhận được các cuộc gọi ký quỹ hàng ngày. Bạn có quyền bổ sung ký quỹ hoặc rút lãi thông thành viên giao dịch viên nếu đã đầu cơ thành công. Tuy nhiên nếu thua lỗ, bạn sẽ cần tiếp tục bổ sung quỹ cho giao dịch viên để họ xứ lý và gửi đến trung tâm bù trừ trước khi hết hạn hợp đồng.

Kinh nghiệm chơi chứng khoán phái sinh cho người mới

Nếu bạn là một người mới và đang muốn bước chân vào thị trường chứng khoán phái sinh đầy màu sắc này, thì đừng bỏ một số kinh nghiệm sau đây:

• Việc đầu tư trong thị trường chứng khoán phái sinh cũng giống như ở thị trường chứng khoán cổ điển, bạn luôn cần phải trau dồi, tích lũy các kinh nghiệm, kỹ năng trong quá trình giao dịch.

• Luôn theo dõi những thông số quan trọng của thị trường chứng khoán: giá cả, phí bảo hiểm, ngày hết hạn…

• Thật cẩn thận khi sử dụng đòn bẩy tài chính, bởi tỷ lệ đòn bẩy cao sẽ mang đến những hấp dẫn về lợi nhuận nhưng đồng thời nó cũng làm tăng khả phần trăm thua lỗ nếu quyết định đầu tư của bạn không chính xác.

• Đừng đặt một giao dịch mà không tìm hiểu trước về nó. Hãy chắc chắn rằng mình nắm rõ được những nguyên tắc cơ bản và hiểu được phần nào sự biến động của tài sàn cơ sở thì mới bắt đầu tiến hành.

• Hãy thử sức với một khoản đầu tư nhỏ, đợi khi có kinh nghiệm thì chơi lớn hơn cũng được. Đừng quá hoang tưởng về những khoản lợi nhuận khổng lồ mà những nhà đầu tư khác thường vẽ ra cho bạn.

• Chỉ nên sử dụng một tỷ lệ nhỏ trong vốn đầu tư chứng khoán của bạn trong thời gian tập chơi chứng khoán phái sinh này, nó sẽ giúp bạn vừa có kinh nghiệm, lại không bị sức ép nếu bị thua lỗ.

Trên đây là những chia sẻ của chúng mình về kinh nghiệm chơi chứng khoán phái sinh. Có thể thấy rằng, thị trường chứng khoán phái sinh là một thị trường tiềm năng nhưng rủi ro cũng cao. Vì vậy, các nhà đầu tư hãy xem xét thật kỹ diễn biến thị trường và cân nhắc kỹ mỗi khi ra quyết định. Chúc các bạn giao dịch thành công!