Bài trước, Bạn đã thấy tầm quan trọng của Sản Xuất với kinh tế và toàn xã hội. Bài này, bạn sẽ thấy dịch vụ thậm chí còn quan trọng hơn nữa nếu nói không ngoa.
Trong hệ thống kinh tế, sản xuất luôn được coi là nền tảng – nơi tạo ra của cải vật chất và việc làm. Tuy nhiên, chỉ khi dịch vụ phát triển đúng mức, sản xuất mới có thể vận hành trơn tru, mở rộng quy mô và đạt đến hiệu quả tối ưu. Trên thực tế, dịch vụ không chỉ “hỗ trợ” sản xuất, mà còn trở thành “yếu tố quyết định để sản xuất phát triển bền vững: trong bối cảnh kinh tế hiện đại.
Nội dung
Sản xuất là gốc, nhưng dịch vụ là dẫn lực
Không ai phủ nhận vai trò của sản xuất: nó tạo ra sản phẩm, tạo việc làm, và định hình chuỗi cung ứng. Nhưng sản phẩm không thể tự mình ra đến thị trường, không thể tự tìm người mua, không thể tồn tại nếu không được bảo trì, thanh toán, phân phối.
Chính ở đây, dịch vụ bước vào – như “dầu bôi trơn cho cả cỗ máy sản xuất”. Dịch vụ giúp sản phẩm đến được tay người dùng, giúp người sản xuất có vốn để sản xuất giúp doanh nghiệp hiểu thị trường để cải tiến, và giảm tối đa chi phí giao dịch, thời gian và rủi ro.
Có thể ví sản xuất như cơ bắp, tay chân. Vô cùng cần thiết, nhưng nó là chưa đủ, cơ thể vận hành cần phải có máu chảy, và cả hệ thống dây thần kinh, não bộ.
Những dịch vụ cơ bản tác động trực tiếp tới sản xuất
Vận chuyển – không có, sản xuất tê liệt
Sản xuất một mặt hàng ở miền Bắc nhưng thị trường tiêu thụ ở miền Nam? Không có logistics tốt, hàng tồn kho, chậm trễ, hỏng hóc – tất cả đều gây thiệt hại.
Ngày nay, dịch vụ vận tải và kho bãi hiện đại như giao hàng theo giờ, kiểm soát nhiệt độ, truy vết hàng hóa… quyết định khả năng bán được sản phẩm của doanh nghiệp sản xuất.
Thanh toán – dòng tiền là máu
Một doanh nghiệp sản xuất không thể hoạt động nếu không có hệ thống thanh toán trơn tru.
Từ việc thanh toán đầu vào (mua nguyên liệu) đến thu tiền đầu ra (bán hàng), tất cả đều cần dịch vụ tài chính – ngân hàng, ví điện tử, tín dụng thương mại, bảo lãnh…
Nếu thanh toán trục trặc, doanh nghiệp sản xuất lập tức mất thanh khoản, mất đà vận hành.
Bán hàng, quảng cáo – sản phẩm không thể tự lên tiếng
Sản phẩm tốt đến mấy cũng không thể tự bán. Chính dịch vụ bán lẻ, thương mại điện tử, marketing số, quảng cáo truyền thông giúp hàng hóa đến được người tiêu dùng.
Càng ngày, doanh nghiệp sản xuất càng lệ thuộc nhiều hơn vào dịch vụ phân phối, kênh bán hàng đa nền tảng và dữ liệu hành vi tiêu dùng để tối ưu sản phẩm.
Cho vay vốn – sản xuất không thể chờ gom đủ tiền mới làm
Hầu hết hoạt động sản xuất cần vốn trước: đầu tư máy móc, mua nguyên vật liệu, trả lương nhân công. Dịch vụ tín dụng, cho vay, bảo hiểm rủi ro sản xuất cho phép doanh nghiệp sản xuất tăng quy mô, giảm áp lực tài chính, mở rộng thị trường.
Không có dịch vụ tài chính hiệu quả, sản xuất không thể lớn lên. Ngoài ra, tín dụng còn tác động tới cả người mua nữa. Đợi đủ tiền mới mua thì nhiều ngành sản xuất sẽ phải dẹp tiệm.
Dịch vụ cao cấp – tầng thúc đẩy sản xuất vượt ngưỡng
Không chỉ dịch vụ cơ bản, mà các dịch vụ cao cấp như sau đang ngày càng trở thành nền tảng phát triển chiều sâu cho sản xuất hiện đại:
- R&D và tư vấn kỹ thuật: Giúp doanh nghiệp cải tiến sản phẩm, ứng dụng công nghệ mới.
- Pháp lý và bảo hộ sở hữu trí tuệ: Bảo vệ quy trình sản xuất độc quyền, tránh bị sao chép.
- Quản trị chuỗi cung ứng toàn cầu: Tối ưu vận hành giữa nhiều nhà cung ứng, nhiều quốc gia.
- Phân tích dữ liệu lớn (Big Data): Giúp nhà sản xuất hiểu xu hướng tiêu dùng, dự báo nhu cầu, tối ưu tồn kho.
- Tự động hóa và phần mềm quản trị sản xuất (ERP, MES): Giúp giảm sai sót, tăng hiệu quả, theo dõi từng công đoạn theo thời gian thực.
Các dịch vụ này không chỉ “giúp” sản xuất – mà thay đổi cả cách sản xuất vận hành, từ đó tăng năng suất, giảm lỗi, tiết kiệm chi phí và tạo lợi thế cạnh tranh rõ ràng.
Câu chuyện thực tế: Trung Quốc và Liên Xô – khác biệt nằm ở dịch vụ
Trung Quốc – sản xuất phát triển vì dịch vụ phát triển kèm theo
Trung Quốc bắt đầu bằng sản xuất giá rẻ, nhưng thành công thực sự chỉ đến khi họ đồng thời xây dựng hạ tầng dịch vụ khổng lồ:
- Logistics hiện đại bậc nhất thế giới: vận chuyển nội địa siêu nhanh, kết nối quốc tế xuyên suốt.
- Dịch vụ thanh toán số (Alipay, WeChat Pay) giúp hàng hóa luân chuyển tức thời từ nhà máy đến người mua.
- Các nền tảng thương mại điện tử, livestream bán hàng, vận hành phân phối hoàn chỉnh đã tạo sân chơi toàn quốc cho sản phẩm nội địa, thậm chí đẩy mạnh xuất khẩu.
- Hệ thống tài chính, tín dụng cho doanh nghiệp vừa và nhỏ cũng được mở rộng, giúp sản xuất “thở được”.
Không chỉ sản xuất mạnh – mà Trung Quốc giỏi dịch vụ hóa sản xuất, tạo ra hiệu ứng cộng hưởng giữa nhà máy và thị trường.
Liên Xô – sản xuất mạnh nhưng dịch vụ kém, kết cục sụp đổ
Liên Xô từng là một siêu cường sản xuất – từ vũ khí, hàng không, tới thép, than, dầu khí. Nhưng dịch vụ yếu, chậm, quan liêu và trì trệ khiến hệ thống sản xuất khổng lồ mất khả năng vận hành linh hoạt. Trước đây, có thứ gì mà liên xô không làm được? Hiện tại nền sản xuất của họ bị tụt hậu rất đáng kể. Ngoài lĩnh vực vẫn duy trì ưu thế như quân sự.
Tất cả các dịch vụ thúc đẩy phân phối, Liên Xô đều không mạnh. Ngân hàng, tín dụng, vận chuyển, phân phối, quảng cáo, làm thương hiệu v.v
Kết quả: dù sản lượng cao, giá trị thực tế thấp. Cỗ máy sản xuất tự sụp đổ vì thiếu lớp dịch vụ làm nhịp cầu giữa nhà máy và xã hội.
Khi dịch vụ đi trước, sản xuất sẽ theo sau
Nhiều quốc gia không phải bắt đầu bằng sản xuất, mà bắt đầu bằng việc xây dựng hệ sinh thái dịch vụ thông minh: Logistic tốt, thanh toán tiện, hệ thống phân phối ổn định, tín dụng doanh nghiệp dễ tiếp cận.
Khi dịch vụ đủ mạnh, sản xuất sẽ tìm đến, vì đó là môi trường dễ sống, dễ phát triển. Ngược lại, nếu dịch vụ yếu – sản phẩm sản xuất ra rất dễ chết yểu: khó bán, khó vận hành, dễ rủi ro, vốn đứt đoạn.
Lúc này dịch vụ không sống ký sinh, mà trở thành cánh tay nối dài của sản xuất.
Kết luận
Sản xuất là gốc, nhưng dịch vụ là nhựa sống giúp gốc đó phát triển thành cây lớn. Không thể tách rời dịch vụ ra khỏi hệ sinh thái sản xuất. Trong thời đại hiện nay, dịch vụ không chỉ hỗ trợ, mà còn định hình và thúc đẩy cách sản xuất vận hành, tồn tại và phát triển.
Một quốc gia muốn công nghiệp hóa bền vững không thể chỉ nói đến nhà máy và sản phẩm – mà còn phải đặt trọng tâm vào các dịch vụ từ cơ bản đến cao cấp, bởi đó mới là nơi giữ nhịp, giữ nhựa cho toàn bộ cỗ máy sản xuất – kinh tế.
Trong thời đại ngày nay, sản xuất ra hàng hóa có thể không dễ dàng. Nhưng chắc chắn dễ hơn so với việc bán thành công hàng hóa đó.
Chỉ trừ một số sản phẩm có hàm lượng chất xám rất cao, còn lại phải tới 80% các sản phẩm trên thị trường là ăn nhau ở khâu ai bán được hàng, chứ không phải ai làm ra tốt hơn.
Chưa chắc đã khó để sản xuất ra một chiếc đĩa sứ tinh xảo, một cái áo rất đẹp, hay một đôi giày cực bền. Với máy móc hiện đại, công nghệ gia công tiên tiến, việc tạo ra sản phẩm “đẹp” và “tốt” là khả thi với chi phí hợp lý.
Nhưng để bán được nó – tức là để khách hàng biết đến, tin tưởng, lựa chọn, và quay lại – lại là một câu chuyện phức tạp hơn rất nhiều. Câu chuyện của thương hiệu, tiếp thị, phân phối, định giá, dịch vụ sau bán… – và đó tất cả đều là dịch vụ.
Chính vì vậy, trong nền kinh tế hiện đại, ngành dịch vụ chiếm một phần rất lớn trong tổng giá trị gia tăng của sản phẩm, và do đó, trong tổng lợi nhuận cuối cùng.
Vậy tỷ trọng GDP dịch vụ bao nhiêu là đủ?
Không có con số cố định cho mọi quốc gia. Nhưng có một nguyên tắc:
Nếu ngành dịch vụ dưới 40% GDP, nền kinh tế đó vẫn đang “dựa vào cơ bắp”.
Nếu ngành dịch vụ chiếm trên 55–60% GDP, quốc gia đó đã chuyển sang giai đoạn khai thác trí tuệ, thị trường và sự linh hoạt.
Ở các nước phát triển, dịch vụ chiếm tới 70–80% GDP. Nhưng họ không bỏ sản xuất. Thay vào đó, sản xuất được dịch vụ hóa – tinh gọn, tinh vi, bám sát thị trường, giá trị cao.
Còn ở các nước đang phát triển, một khi chưa có được năng lực dịch vụ mạnh, sản xuất rất dễ rơi vào tình trạng dư thừa, bán chậm, hoặc mãi ở chuỗi giá trị thấp.
Nói cách khác, một quốc gia phát triển bền vững không chỉ là nơi sản xuất giỏi, mà phải bán hàng giỏi – nghĩa là làm dịch vụ giỏi.
Sự thịnh vượng nhờ tương quan sản xuất và dịch vụ
Như vậy, khi dịch vụ được tổ chức tốt và phát triển đúng hướng, nó không chỉ hỗ trợ sản xuất, mà còn kích thích sản xuất mở rộng: bán được nhiều hàng hơn, quay vòng vốn nhanh hơn, hiểu thị trường rõ hơn, từ đó tiếp tục cải tiến sản phẩm, tăng năng suất. Đây chính là vòng lặp tích cực – nơi dịch vụ thúc đẩy sản xuất, sản xuất lại tạo ra nhu cầu dịch vụ mới.
Ngược lại, nếu thiếu dịch vụ hoặc dịch vụ yếu kém, hàng hóa sản xuất ra sẽ khó tiếp cận thị trường, không bán được, tồn kho lớn, doanh nghiệp mất vốn, tinh thần đổi mới giảm sút. Sản xuất không chết ngay, nhưng sẽ lụi tàn dần, rồi chết yểu – không vì không có năng lực sản xuất, mà vì không có đầu ra.
Sự kết hợp đồng thời, nhịp nhàng giữa sản xuất và dịch vụ mới là công thức tạo nên của cải vật chất ngày càng cao cấp và hoàn thiện hơn. Không chỉ là hàng hóa – mà là hàng hóa tốt, đúng nhu cầu, đến tay người tiêu dùng một cách thuận tiện, kèm theo trải nghiệm mua – dùng – chăm sóc ngày càng chỉn chu. Đó mới chính là giá trị cuối cùng mà xã hội thụ hưởng. Và đó gọi là: Thịnh vượng.
Hoài Phong
